प्रकाश भैय्या सोनसळे
महाराजा यशवंतराव होळकर यांची आज जयंती उत्सव सोहळा बीड येथे करण्यात आला. महाराजा यशवंतराव होळकर यांचा इतिहास जनजागृती करावी यासाठी धनगर समाज संघटनेचे अध्यक्ष मा.प्रकाश भैय्या सोनसळे यांनी समाज बांधवांशी संबोधित करताना सांगितले राजे यशवंतराव होळकर यांच्या कारकीर्दीत झालेल्या लढाया त्यांनी इंग्रजांना कसा धडा शिकवला हे समाज बांधवांना बोलताना सांगितले.
आद्य स्वातंत्र्यवीर महाराजा यशवंतराव होळकर यांच्या शौर्याची आणि कर्तृत्वाची गाथा उलगडणारे पुस्तक
भारताच्या स्वातंत्र्य संग्रामातील या वीराचं योगदान आजच्या पिढीपर्यंत पोहोचवण्याचा हा एक प्रयत्न आहे. त्यांच्या धैर्यशील नेतृत्वाने ब्रिटिशांना ज्या प्रकारे सळो की पळो करून सोडलं, त्यांची लढाऊ रणनीती, मऱ्हाठ्यांचा स्वातंत्र्याचा निर्धार आणि त्यांचं दृढ नेतृत्व यांची ही कथा प्रत्येक भारतीयाच्या हृदयात देशभक्तीची ज्योत प्रज्वलित करणारी ठरेल.
यशवंतराव होळकर यांच्या मावळ्यांनी यांचा आदर्श घेतला पाहिजे.
यशवंतराव होळकर यांचा जन्म
३ डिसेंबर १७७६
वाफगाव, पुणे , मराठा साम्राज्य
(आताचा महाराष्ट्र , भारत )
मृत्यू-
28 ऑक्टोबर 1811
भानपुरा , माळवा पूर्ण नाव-परमपूज्य महाराजाधिराज राजेश्‍वर सवाई श्रीमंत यशवंतराव होळकर
वडील- तुकोजीराव होळकर
धर्म -हिंदू एक भारतीय राज्यकर्ता ज्याने एकट्याने इंग्रजांना हरभरे चघळण्यास भाग पाडले. इंग्रजांमध्ये ज्याची भीती स्पष्टपणे दिसत होती असा एकमेव राज्यकर्ता. इंग्रज ज्यांच्याशी बिनशर्त तडजोड करण्यास तयार होते ते एकमेव राज्यकर्ते. एक शासक ज्याला त्याच्याच लोकांकडून वारंवार विश्वासघात झाला, तरीही रणांगणात हिंमत हारली नाही.
तो भारतीय शासक इतका महान होता, तरीही तो इतिहासाच्या पानात कुठेतरी हरवला आहे. आजही अनेकांना त्याच्याबद्दल माहिती नाही. त्यांचे नाव आजही लोकांना माहीत नाही. त्या महान शासकाचे नाव यशवंतराव होळकर. हे त्या महान योद्ध्याचे नाव आहे, ज्याची तुलना प्रसिद्ध इतिहासकार एन एस इनामदार यांनी 'नेपोलियन'शी केली आहे.
पश्चिम मध्य प्रदेशातील माळवा संस्थानाचे महाराज यशवंतराव होळकर यांनी भारताच्या स्वातंत्र्यासाठी दिलेले योगदान हे महाराणा प्रताप आणि झाशीची राणी लक्ष्मीबाई यांच्यापेक्षा कमी नाही. यशवंतराव होळकर यांचा जन्म इ.स. १७७६ मध्ये झाला. त्यांचे वडील - तुकोजीराव होळकर. होळकर साम्राज्याच्या वाढत्या प्रभावामुळे ग्वाल्हेरचे राज्यकर्ते दौलतराव सिंधिया यांनी यशवंतरावांचे थोरले बंधू मल्हारराव यांना ठार मारले.
या घटनेने यशवंतरावांना पूर्णपणे मोडून काढले. त्याचा स्वतःच्या लोकांवरचा विश्वास उडाला. यानंतर त्याने स्वत:ला मजबूत करण्यास सुरुवात केली. तो आपल्या कामात अतिशय हुशार आणि धाडसी होता. सन १८०२ मध्ये त्यांनी पेशवा बाजीराव दुसरा आणि पुण्यातील सिंधिया यांच्या संयुक्त सैन्याचा पराभव करून इंदूरला परतले यावरून याचा अंदाज लावता येतो.
या काळात इंग्रज भारतात वेगाने पाय पसरत होते. यशवंतरावांसमोर नवे आव्हान उभे राहिले होते. भारताला इंग्रजांच्या तावडीतून मुक्त करण्यासाठी. त्यासाठी त्याला इतर भारतीय राज्यकर्त्यांची मदत हवी होती. त्यांना इंग्रजांचे वाढते साम्राज्य थांबवायचे होते. त्यासाठी त्यांनी पुन्हा एकदा नागपूरचे भोंसले आणि ग्वाल्हेरचे सिंधिया यांच्याशी हातमिळवणी करून इंग्रजांना हुसकावून लावण्याचे ठरवले. पण जुन्या वैमनस्यामुळे भोंसले आणि सिंधिया यांनी त्यांचा पुन्हा विश्वासघात केला आणि यशवंतराव पुन्हा एकदा एकटे पडले.
त्यांनी पुन्हा एकदा इतर राज्यकर्त्यांना एकत्र येऊन इंग्रजांविरुद्ध लढण्याचे आवाहन केले, परंतु कोणीही त्यांचे ऐकले नाही. यानंतर त्यांनी एकट्याने इंग्रजांना सहाव्या दुधाची आठवण करून देण्याचे ठरवले. ८ जून १८०४ रोजी त्यांनी ब्रिटीश सैन्याचा पराभव केला. त्यानंतर 8 जुलै 1804 रोजी त्यांनी कोटा येथून इंग्रजांना हुसकावून लावले.
श्रीमंत चक्रवर्ती महाराजा यशवंतराव होळकर. [२]
11 सप्टेंबर 1804 रोजी ब्रिटीश जनरल वेलस्लीने लॉर्ड ल्यूकला लिहिले की यशवंतरावांना लवकर नियंत्रणात आणले नाही तर ते इतर राज्यकर्त्यांसह ब्रिटिशांना भारतातून हाकलून देतील. हे लक्षात घेऊन नोव्हेंबर 1804 मध्ये इंग्रजांनी डीजीवर हल्ला केला. या युद्धात त्यांनी भरतपूरचे महाराजा रणजित सिंग यांच्यासोबत मिळून इंग्रजांना त्यांच्या आजीची आठवण करून दिली. एवढेच नाही तर इतिहासानुसार त्यांनी 300 इंग्रजांची नाक कापली होती.
अचानक रणजितसिंहांनीही यशवंतरावांची बाजू सोडून इंग्रजांशी हातमिळवणी केली. यानंतर सिंधिया यांनी यशवंतरावांचे शौर्य पाहून त्यांच्याशी हस्तांदोलन केले. इंग्रजांची चिंता वाढली. लॉर्ड ल्यूकने लिहिले की यशवंतरावांच्या सैन्याला इंग्रजांना मारण्यात खूप आनंद होतो. यानंतर इंग्रजांनी ठरवले की यशवंतरावांशी केलेल्या तहानेच हे प्रकरण निकाली काढता येईल. म्हणूनच त्यांच्याशी बिनशर्त करार केला पाहिजे. त्यांना जे हवे आहे ते दिले पाहिजे. त्याचे सर्व साम्राज्य परत केले पाहिजे. असे असतानाही यशवंतरावांनी तह नाकारला.
ते सर्व राज्यकर्त्यांना एकत्र करण्यात मग्न होते. शेवटी यश न मिळाल्याने त्यांनी आणखी एका युक्तीने इंग्रजांचा पराभव करण्याचा विचार केला. हे लक्षात घेऊन त्यांनी १८०५ मध्ये इंग्रजांशी तह केला. इंग्रजांनी त्यांना स्वतंत्र शासक मानले आणि त्यांचे सर्व प्रदेश परत केले. यानंतर सिंधियासोबत त्यांनी इंग्रजांना हुसकावून लावण्याची दुसरी योजना आखली. त्यांनी सिंधिया यांना पत्र लिहिले, पण सिंधिया देशद्रोही ठरले आणि त्यांनी ते पत्र इंग्रजांना दाखवले.
यानंतर हे प्रकरण पुन्हा चिघळले. यशवंतरावांनी गजर केला आणि इंग्रजांचा एकहाती पराभव करण्यासाठी सज्ज झाले. त्यासाठी त्यांनी भानपूर येथे दारूगोळा कारखाना उघडला. यावेळी त्यांनी इंग्रजांना हुसकावून लावण्याचा निर्धार केला. त्यामुळे ते दिवसरात्र मेहनत करू लागले. सततच्या मेहनतीमुळे त्यांची प्रकृतीही ढासळू लागली. परंतु त्यांनी याकडे लक्ष दिले नाही आणि 28 ऑक्टोबर 1811 रोजी वयाच्या अवघ्या 35 व्या वर्षी ते स्वर्गात गेले.
अशा प्रकारे एका महान शासकाचा अंत झाला. अशा राज्यकर्त्याचे ज्याच्यावर इंग्रज कधीही सत्ता प्रस्थापित करू शकले नाहीत. अशा राज्यकर्त्याचे ज्याने आपले तरुण वय रणांगणात फेकले. भारतीय राज्यकर्त्यांनी त्यांना साथ दिली असती तर कदाचित चित्र वेगळे दिसले असते, पण तसे झाले नाही आणि यशवंतराव होळकर हे महान राज्यकर्ते इतिहासाच्या पानांत कुठेतरी हरवून गेले आणि आपले शौर्य हरवले, जे आजही अज्ञात आहे.
यशवंतराव होळकर यांचा इतिहास जेवढा सांगावा तेवढा कमीच आहे या महाराजा यशवंतराव होळकर यांनी त्यांच्या कार्यरत केलेल्या कामाचा जनजागृती संदेश मी तुमच्यापर्यंत मांडला आहे
महाराजा यशवंतराव होळकर यांच्या प्रतिमेस पुष्पहार अर्पण करून अभिवादन करण्यात आले यावेळी मंगेश सानप सर, राकेश बिराजदार, प्रशांत शेळके, अभिमान सलगर गायके साहेब, मस्के सर, शिवाजी गाडे, देविदास दहिफळे, महेश वाकचौरे, रोहन बडे, उघडे संतोष, विकास सदगर, निखिल खेडकर, नारायण माने,आप्पा सानप, विवेक सोनवणे, शुभम भोसले, वैभव उबाळे, सद्गुरु सर, गणेश वाघमोडे, वैभव बनगर, विलास महानोर, बाळासाहेब गवते, बारगजे सर, अंगद काळे, आकाश गंडे, प्रवीण उघडे, वैभव गंडे, खताळ मामा, हनुमंत राहींज, किशोर उबाळे, दिगंबर चादर, आदींच्या उपस्थितीमध्ये राजे यशवंतराव होळकर जयंती उत्सव सोहळा संपन्न झाला.
